Archief / juni, 2018

Inspiratieblog: Werken met Kleuteruniversiteit en het EDI-model – gaat dat wel samen?

Sigrid Olivier is werkzaam op CBS Het Baken en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit. In dit blog vertelt ze hoe ze met behulp van materialen en projecten van Kleuteruniversiteit het Expliciete Directe Instructie-model inzet in haar kleutergroep.

Op veel scholen is het Expliciete Directe Instructie-model verplicht ingevoerd van groep 1 tot en met groep 8. Van leerkrachten wordt verwacht dat veel lessen met dit model worden aangeboden. Zo ook op de school waar ik werkzaam ben. En eerlijk is eerlijk, hoe goed ik het ook vind dat leerstof in stapjes wordt aangereikt en dit voldoende geoefend wordt, het is zeker een uitdaging te noemen om op deze manier te werken in een kleutergroep. Dat ligt vooral aan de wijze waarop kleuters leren. Want kleuters leren door middel van spel. Ze moeten vooral veel spelen in een rijke omgeving met materialen die aansluiten bij de belevingswereld van het jonge kind. Het stukje verwerking van nieuwe leerstof vindt dus op een heel andere manier plaats bij kleuters dan bij kinderen in de groepen 3 tot en met 8.

Ik maak graag duidelijk dat ik in dit blog niet wil ingaan op de discussie of het EDI-model wel of niet verstandig is bij kleuters. Op veel scholen is nu eenmaal de beslissing genomen is om er met groep 1 tot en met 8 mee te werken. Ik wil graag mijn ervaringen delen, hoe ik EDI verwerk in mijn lessen en hoe materialen en lessen van Kleuteruniversiteit mij daarbij geholpen hebben. Kortom: hoe maak je het EDI-model werkbaar bij kleuters en wat levert het je op? Op die vragen hoop ik je antwoord te kunnen geven.

In augustus 2017 kreeg ik het boek Expliciete Directe Instructie van mijn directie ter voorbereiding op een studiedag over EDI. Nu vraag je je misschien af: wat is EDI eigenlijk? Dat leg ik je graag uit. Het EDI-model is ontworpen om de leerwinst te doen toenemen en gedragsproblemen te laten afnemen door kwalitatief goede instructie te geven en door leerlingen actief te betrekken bij de inhoud van de lessen. Op onze school werd deze manier van werken ingevoerd in de groepen 1 tot en met 8. En omdat ik altijd in ben voor een nieuwe uitdaging begon ik enthousiast aan dit boek. Ik vind het een heel prettig boek om te lezen, alleen miste ik wel duidelijke voorbeelden hoe je het EDI-model kunt toepassen in de groepen 1 en 2. Er staat in het hele boek maar één enkel voorbeeld beschreven. Nu ben ik niet voor één gat te vangen, nam de uitdaging aan en zocht naar kansen. Ik heb mij direct afgevraagd; wat kan wel en wat kan niet bij kleuters? En zou Kleuteruniversiteit mij misschien kunnen helpen om het EDI-model in mijn kleutergroep vorm te kunnen geven?

Ik heb vervolgens zelf een EDI-aanpak bedacht en heb dit uitgeprobeerd in mijn groep.

1) ‘Omgeving’ aanpakken

Hoe belangrijk een effectieve instructie ook is, het allerbelangrijkste in een kleutergroep is voor mij toch de inrichting van het lokaal. Je moet jezelf dan zeker afvragen: is het lokaal een inspirerende speelleeromgeving? En zijn er genoeg inspirerende spelhoeken? Ik leg graag uit waarom ik dit zo belangrijk vind. De verwerking van nieuwe leerstof vindt bij kleuters niet aan een tafel plaats met een schrift erop. De verwerking vindt plaats wanneer de kinderen gaan spelen. Dat maakt dat de leeromgeving uitdagend moet zijn. Gelukkig helpt Kleuteruniversiteit daar enorm bij. Bij ieder project staan suggesties voor de inrichting van je hoeken. In de zogeheten kaartenprojecten is er ook een materialenkaart te vinden, zodat je alle tijd hebt om deze spullen bij elkaar te zoeken. EDI begint dus bij mij eigenlijk met het in orde maken van je leeromgeving.

2) ‘Doelen’ aanpakken

Als je leeromgeving in orde is, bekijk je hoe het zit met het aanbod van de activiteiten en daarbij vraag je jezelf af: wat wil ik hiermee bereiken en hoe (vertel) breng ik het over aan de kinderen?
Ook hierbij helpt Kleuteruniversiteit mij enorm. Bij iedere les staat bovenaan de pagina heel duidelijk het doel van de les omschreven. Dit doel vooraf noemen, brengt kinderen alvast in de ‘leerstand’. Maar let op: doe dit natuurlijk niet bij iedere activiteit. Maak alsjeblieft ook regelmatig gebruik van het verrassingseffect en stop iets in een doos, verstop een voorwerp, pak een handpop erbij en laat de kinderen zich verrassen door jouw les. Naast de geplande leermomenten, pak je zo ook je gouden leermomenten op onverwachte ogenblikken. Ga af en toe mee met de kinderen en stel je les even uit, als de kinderen hier om vragen.
Doelen kun je benoemen met behulp van de handige lesdoelkaarten van Kleuteruniversiteit. Door een lesdoelkaart te laten zien, weten ze alvast iets over het doel van de les. Gaan wij het hebben over cijfers, letters of een schrijfoefening? Je ziet het duidelijk op de doelenkaart. Ik maak ook gebruik van afbeeldingen van Kleuteruniversiteit op mijn datamuur in de groep. Zo zien kinderen en ouders welke doelen er aan bod zullen komen.

3) ‘Leerstof’aanpakken

Bij sommige lessen Kleuteruniversiteit pak ik het stappenplan EDI er even letterlijk bij,  laat de stappen kort zien in de kleine kring en benoem ik ook alle stappen. Deze stappen worden niet letterlijk beschreven in de lessen Kleuteruniversiteit, maar met een beetje oefening is het zeer eenvoudig om deze stappen te ‘lezen’ in de lessen Kleuteruniversiteit.

– 1 Ik (leerkracht) doe het voor

– 2 Wij (leerkracht en kinderen) doen het samen

– 3 Jullie (kinderen) doen het samen

– 4 Jij (kind) doet het zelf

De eerste stappen zijn prima uit te voeren in een (kleine) kring. Hierbij maak je goed gebruik van de natuurlijke bewegingsdrang van kleuters. De laatste twee stappen zullen vaker plaatsvinden in de hoeken. Bij ons op school zijn er afspraken om op deze manier (met de stappen) te werken in alle groepen, zodat deze structuur steeds vanzelfsprekender zal gaan worden voor de kinderen.

4) ‘Beurtverdeling’ aanpakken: beurtenbakje

Tijdens een EDI-les maak ik ook gebruik van een beurtenbakje. Ik heb een bakje met gelamineerde namen van kinderen erin. Na een vraag geef je de kinderen even denktijd en daarna pak je een naam uit het beurtenbakje. Iedereen kan dus een beurt krijgen, alle kinderen denken nu dus mee en zijn hierdoor betrokken. Na de beurt gaat de naam weer terug in het bakje. Hiervoor kun je heel goed de naamkaarten van Kleuteruniversiteit uit ‘Klassenmanagement set 2’ gebruiken.

Op de hierboven beschreven wijze zet ik het EDI-model op een kleutervriendelijke manier in, in mijn groep. Ik merk heel duidelijk dat kinderen bijzonder genieten van de inspirerende leeromgeving in het lokaal. Het thema gaat enorm leven. Door doelen vooraf te benoemen, breng je kinderen eerder in de leerstand en houden ze beter bij de les. Hoe leuk het ook is, dat kleuters spontaan van alles erbij kunnen halen, soms is het overzichtelijker en duidelijker om even bij één onderwerp te blijven. Door steeds de stappen tijdens de les te benoemen, breng je rust in de groep. Zij weten wat er gaat komen; zij verwachten de volgende stap. Door het beurtenbakje weten de kinderen, dat zij altijd een beurt kunnen krijgen en is er veel betrokkenheid. Bijkomend voordeel is dat zij ook letten op de schrijfwijze van hun naam.

Verder is het erg fijn voor de kinderen dat zij deze werkwijze verder gaan uitbreiden in de hogere groepen. Vanaf groep 3 wordt er ook heel regelmatig met een wisbordje gewerkt. Het stappenplan EDI van ‘Ik doe het voor’ tot ‘Jij doet het zelf’ blijft in de groepen 1 tot en met 8 hetzelfde. In iedere groep worden doelen benoemd en zichtbaar gemaakt op een datamuur. Er is dus nagedacht over een doorgaande lijn.

Ik hoop dat mijn verhaal jou inspireert en ik ben heel benieuwd hoe jullie nu aan de slag gaan met EDI bij kleuters in combinatie met Kleuteruniversiteit. Laat het vooral horen en laten wij elkaar op deze manier inspireren en helpen. Door te leren van elkaar maken we het kleuteronderwijs iedere dag weer iets beter, daar ben ik van overtuigd!

 

Ambassadeurblog: project ‘Mijn lichaam’ in uitvoering

Linda Mooijekind is leerkracht op RKBS De Klimboom in Roelofarendsveen en ambassadeur bij Kleuteruniversiteit. In dit blog vertelt ze over een project waar ze op dit moment aan werkt, het project ‘Mijn lichaam’. 

Vanaf dit schooljaar werken we in het kader van sociale veiligheid aan het project ‘kriebels in je buik’.  Dit concept is geheel nieuw voor onze school en daarom hebben we een aantal projectweken afgesproken. De kleuterleerkrachten leek het leuk (én goed) om daar omheen dan ook aan een bijpassend thema te werken en zo zijn we bij het thema ‘mijn lichaam’ uitgekomen. Kleuteruniversiteit heeft bij dit thema een basisproject, een plusproject en een Engels project.

Aan de slag met thema lichaam

Starten met het project was al direct een succes. Als eerste hebben we de verschillen tussen jongens en meisjes besproken, waarbij ik de kinderen een spiegeltje heb gegeven. Wat ik heel mooi vond om te zien was dat kinderen niet de verschillen in huidskleur als verschil benoemden! Het is voor de kinderen echt geen issue. Daarna kwam er een activiteit waarbij we lichaamsdelen moesten benoemen. Er gebeurde steeds een ongelukje en op die plek moesten de kinderen pleisters plakken. Het was een ontzettend leuke en leerzame activiteit.  

Vervolgens gingen we aan de slag met motorische opdrachten waarbij de pincetgreep werd geoefend. De kinderen pakken met de pincet de wattenbolletjes en sorteren deze, op bijvoorbeeld kleur, of op grootte.

De proefopdracht was ook een groot succes. We hadden allerlei potjes gevuld met verschillende ingrediënten en de kinderen laten proeven. Vervolgens vulden ze een activiteitenblad in. Daar waar ze kunnen, hebben ze geschreven en anders tekenden ze wat ze dachten dat ze geproefd hadden. Hilariteit alom, en het was vaak ook erg spannend! Natuurlijk heb je het dan ook over smaak. Daar kwamen mooie gesprekken naar boven. Over smaak valt niet te twisten, dat werd wel duidelijk na deze activiteit …

We gingen verder op onze ontdekkingstocht en namen een kijkje bij de binnenkant van het lichaam. Een superleuke activiteit was ‘Ribben op een rij’ waarbij de kinderen een ingestort skelet weer moesten repareren. De kinderen kregen de opdracht in tweetallen de ribbenkasten weer heel te maken. Bij het stapeltje ribben zaten twee ‘lege.’ Ik was heel benieuwd wat de kinderen daarmee zouden doen. Er waren kinderen die het aan de kant legden, want ‘het hoort er niet bij’. Anderen gebruikten er maar één, als het cijfer 0, en er was één groepje die het gebruikte als 11 en 12. Mooi om die verschillen te zien! Toen ze eenmaal lagen, hebben we hiermee verschillende opdrachten gedaan (draai de oneven/oneven getallen om, terugtellen vanaf een bepaalde rib, etc.). Een zeer leuke en leerzame opdracht, en vooral heel fijn dat er in dit project veel activiteiten zijn opgenomen waarbij de hele groep betrokken is. Dat is over het algemeen ook wat je met Kleuteruniversiteit graag wil. Korte momenten in een groep en vervolgens allemaal betrokken en aan de slag met een activiteit.

We hebben het ook gehad over dat ons lijf kan bewegen door spieren, en dat we korte en lange spieren hebben. In de kring lagen allerlei spieren (stukjes rood draad). Deze spieren hebben we op volgorde van lang naar kort gelegd. Vervolgens kreeg elk groepje van vier kinderen een hele lange spier, moest de schaar en de spier doorgegeven worden en moesten ze zelf een volgorde van lang naar kort maken. Het was opvallend om te zien dat sommigen maar hele kleine stukjes verschil tussen de spieren maken en anderen hele grote stukken.

Een blote voetenpad wilden we altijd al wel, maar dit was natuurlijk wel hét moment om dit dan ook echt uit te voeren. We hebben bakken gevuld met water, knikkers, zaagsel, tennisballen, aarde, schuurpapier, gaas, grind, pittenzakken en watten. Wat vinden de kinderen het leuk en wat zijn ze enthousiast! Dit is wel een blijvertje.

Met de kinderen die meer uitdaging nodig hebben, zijn we gestart met het plusproject. Erg mooi om te zien wat ze al kunnen en weten, en vanaf volgende week gaan we ook het Engelse project erbij pakken. We zingen al een aantal liedjes in het Engels (head, shoulders, knees and toes) dus dat zal helemaal goed gaan komen! 

We genieten enorm van het project en het thema gaat veel verder dan ik vooraf had gedacht. De kinderen genieten enorm en daarom genieten wij, de leerkrachten, ook enorm. Het thema lichaam is eigenlijk gedurende het hele schooljaar inzetbaar. Mijn advies is dan ook, zet deze zeker op jouw planning. Je krijgt er geen spijt van!