Inspiratieblog: een timmerhoek – STEAM in de kleuterklas

Jan Ceyssens, meester van de 2de kleuterklas in België, doet het graag een beetje anders. Ondanks bezwaren van zijn collega introduceerde hij de timmerhoek in zijn kleuterklas. In deze blog legt hij uit wat de mogelijkheden zijn van een timmerhoek, welk gerief het geeft, welke materialen er gebruikt worden en voorziet hij je ten slotte nog van tips.

Ik hoorde mijn collega geregeld zeggen: “Och nee, een timmerhoek? Dat lawaai en dan die pijntjes als ze op hun vingers kloppen … “  en “Maar dat lawaai continu, geef mij dan maar hamertje tik in de hoeken …”. Dit kan toch anders dacht ik. Na wat onderzoek en het opdoen van wat ideeën op Pinterest, kwam ik tot het volgende ontwerp en resultaat: Een werkbank met wielen. Zijn collega reageerde positief: “Aah, zo kan de werkbank naar buiten gerold worden indien er teveel ‘lawaai’ is!”. En mijn idee was gewoon: zodra de zon schijnt, kunnen we de werkbank buiten gebruiken.

De werkbank heeft een bankschroef, klauwhamers, enkele schroevendraaiers, een Engelse sleutel en een bak voor het (rest)hout. De gehele werkbank is gemaakt van afvalhout (pallets e.d.) die ik daarna goed geschuurd heb tegen de splinters. De rode bak met hout die onder de werkbank geschoven werd, was al snel te klein en is vervangen door een groter exemplaar op wielen.

Tip! Wil je het ‘lawaai’ van de timmerhoek beperken bij binnen gebruik? Als je een stuk tapijt of iets dergelijks tussen het hout en de werkbank gebruikt, zorgt dat voor demping en heb je dus minder geluidsoverlast.

Een timmerhoek! En nu?

Ok, de timmerhoek staat. Maar wat kun je nu aanbieden in een timmerhoek? We beginnen natuurlijk met timmeren, het zou anders ook geen timmerhoek zijn. Eerst door planken aan te bieden waar er al grote en kleine spijkers zijn voor geklopt, deze moeten de kinderen er dan volledig inslaan.
Een uitdaging was: langere spijkers dan de dikte van de plank komen door de plank heen en zitten door de plank vast in de werkbank. Oh jee! Wat nu? Hoe krijgen we deze nu los? Laat de kinderen zelf ontdekken hoe ze de spijkers er uit kunnen trekken met de klauwhamer.

Tip! Hoe kunnen we voorkomen dat kinderen niet voortdurend op de vingers slaan met de hamer? Simpel! Door de nagel vast te zetten met een wasknijper.

Voor kinderen die het nog moeilijk vinden of dit niet direct met de hamer durven te slaan heb ik lange spijkers in een boomstronk geslagen. Zo krijgen ze de handeling van het timmeren onder de knie.

Tip! Gebruik een verse boomstronk. In een verse boomstronk zit nog veel sap, hierdoor kun je de spijkers er vlotter in timmeren. Een oude boomstronk is harder, hier is er dus meer kracht nodig om de nagel er in te timmeren. En of dit succes heeft!

Zoals je kunt zien, zitten er ook schroeven in de boomstronk. Ze mogen ook gebruik maken van schroevendraaiers, een handschroefmachine en een schroefmachine op batterijen. Naast dit alles is er ook een zaag beschikbaar. Deze krijgen ze enkel wanneer ze deze vragen én ik erbij kan blijven. We zetten eerst alles veilig vast met een lijmklem of een sergeant.

Welke gereedschappen en materialen gebruiken de kleuters in onze timmerhoek?

Klauwhamers: Als hamer gebruiken we liefst een kindermodel, deze zijn van het merk ‘Kids at work’, wegen zo’n 165 gram en de richtprijs is 10 euro. Een normale hamer is te zwaar. Hierdoor kunnen ze niet gericht timmeren en met als gevolg dat er ongelukken gebeuren. Het voordeel is dat je met dit model zowel de mogelijkheid hebt om nagels te timmeren als de kromme nagels eruit te trekken.

Kastanjeboren: Deze zijn bedoeld om kleine gaatjes te maken in noten, eikels en kastanjes. Je boort hier gaatjes door middel van duwen en draaien. Richtprijs: 8 euro voor drie stuks.

Schroefmachines: Hiermee kun je schroeven. We gebruiken vijzen met een kruiskop omdat deze direct grip leveren tijdens het schroeven. Met schroeven met een platte kop (streepje) moet je al heel gericht je schroefmachine kunnen vasthouden zodat men niet uitschuift. Hiermee schroeven we dus schroeven in hout, naar gelang de stand snel of traag, net zoals met de batterij. Zo moeten ze ook geduld hebben wanneer dit toestel moet opladen.

Handboor: Dit is een handschroef of handboormachine. Dus voor handmatig te schroeven of te boren. Wij gebruiken het enkel om te schroeven. Het vergt wel heel wat beheersing en handvaardigheid om dit te gebruiken.

Handzaag: Kleine handzagen met een dun zaagblad. Vooral voor dun hout. Voor grote en dikke stukken neemt de meester de elektrische zaag.

Overige: Verder hebben we nog een potlood, winkelhaak en een meter voorhanden.  Zo kunnen ze ontwerpen tekenen, afmeten e.d.

Materiaal: Wat je voor handen hebt. In onze klas is het alles wat onze dichtstbijzijnde doe-het-zelf-zaak te bieden heeft aan afvalhout: MDF (witte en groene), triplex en geïmpregneerd hout. Je kunt ook isolatieplaten (PIR) of harde isomo aanbieden om in te timmeren. Wie weet is er wel een kleuter in je klas wiens papa, mama, opa of oma timmerman is en jou gerust af en toe wat afvalhout kan aanbieden.

Enkele leuke creaties in onze klas

De timmerhoek is nu een vast onderdeel in mijn groep en we hebben al verschillende geweldige creaties gemaakt. Natuurlijk vergt zo’n project de nodige voorbereiding. Hoe hebben we dit aangepakt?

Bij het thema Carnaval hebben we trekpopfiguren getimmerd. De stippen op de planken waren reeds getekend. We hadden eerder al wat ervaringen opgedaan rond een spinnenweb: getekend, gebouwd met Kapla blokjes, en deze ervaringen konden de kleuters nu meenemen in dit project. Ze hebben al de spijkers erin getimmerd, daarna hebben we samen aan een spijker een stuk wol geknoopt en zijn ze begonnen aan hun web. Elk een uniek en mooi resultaat.

Voor het thema Sinterklaas hebben we ons aan een ambitieus project gewaagd. Naar aanleiding van een gevonden foto op de iPad ontstond een gesprek over kamers die de Sint op zijn boot nodig had: een pakjeskamer, stallen voor het paard, een pietengymzaal, de keuken, de slaapkamer van de Sint, etc. Zouden we dat zelf kunnen maken? Na een hele dag meten, passen, zagen, schroeven en timmeren mochten we oprecht fier zijn op het resultaat:

In het thema ‘Kriebelbeestjes’ kwamen de kleuters op het idee om een insectenhotel te maken. Na wat speurwerk op de iPad over hoe een insectenhotel eruit ziet, zijn we op zoektocht gegaan door de bergingen op school. We vonden terracotta potten, dennenappels, kippengaas, kartonnen buizen, plastic buisjes en nog wat andere bruikbare materialen. De kleuters hebben alles gemeten en afgetekend, de meester mocht zagen. Het timmerwerk was dan weer aan de kleuters. Een moeilijkheid was het op gelijke lengte zagen van de kartonnen buizen. Maar het resultaat mag er wezen! Je moet dus wel zelf wat over een goede portie creativiteit beschikken en alles laten vallen om mee te gaan in de gedachtegang van de kleuters.

Een timmerhoek is STEAM!

De timmerhoek is een uitstekend middel om kleuters te laten leren door te laten exploreren, ontdekken, onderzoeken en ontwerpen. De producten die ze ontwerpen hoeven niet mooi (in de ogen van de maatschappij) te zijn, zolang ze maar een geweldig leerproces hebben opgeleverd. Zo is elk resultaat mooi op zijn eigen manier! Door opgedane ervaringen dieper te onderzoeken, de activiteit dus te herhalen en opnieuw te proberen, komen de kleuters tot verdieping en succeservaringen. En door een timmerhoek in je groep aan te bieden, voldoe je aan alle eisen die STEAM beoogt; namelijk het curriculum van de toekomst aanbieden. Want de STEAM vaardigheden worden gezien als dé vaardigheden om kinderen in de toekomst optimaal te kunnen laten functioneren. Met een timmerhoek krijgt het bijvoorbeeld de volgende invulling:

Science (wetenschap): de wetenschappelijke inzichten zoals welk materiaal, welk gereedschap.
Taak leerkracht: de kinderen de tijd geven, het antwoord niet voorzeggen. Observeren, aanmoedigen en op het juiste moment impulsen geven.

Technology (techniek): ideeën bedenken en proberen te verwezenlijken. Falen en weer opnieuw beginnen. Leren van je fouten.
Taak leerkracht: motiveert, stimuleert en regisseert.

Engineering (ontwerpen): ontwerpen en ervaren van het leerproces. Ze sturen hun idee naar gelang hun bevindingen.
Taak leerkracht: kijken waar hulp nodig is, veiligheid bewaren.

Arts (kunst): creatief kunnen uiten.
Taak leerkracht: stimuleren en complimenteren.

Math (wiskunde): kleuter meten, leggen de relatie, vergelijken.
Taak leerkracht: open vragen stellen die aanzetten tot nadenken.

Mijn kleuters hadden en hebben veel plezier in onze timmerhoek!! En ik hoop dat ik jullie geïnspireerd heb met dit blog om je er ook eens aan te wagen.