Inspiratieblog: Hoera, ik mag in de hoek!

Maaike van Goozen is leerkracht groep 3 op basisschool het Mozaïek in Alphen aan den Rijn en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Maaike probeert voortdurend het werken in groep 3 zoveel mogelijk spelenderwijs aan te bieden. Hoe ze dat doet, vertelt ze in haar blog. 

In een eerdere blog beschreef ik tips om de overgang van groep 2 naar groep 3 soepeler te laten verlopen. In deze blog wil ik het werken met hoeken in groep 3 nog verder toelichten. Ik hoop dat het jullie inspireert en helpt om hoeken dusdanig in te richten dat kinderen hoge betrokkenheid tonen en ongemerkt aan hun leerdoelen werken.

Kinderen zijn het werken in hoeken gewend vanaf het moment dat ze op de basisschool komen. Zodra je in een kleutergroep mag spelen, leren kinderen kiezen uit verschillende activiteiten en deze zijn vaak in hoeken. Het werken met hoeken heeft meerdere voordelen. Kinderen leren om met elkaar te spelen en gebruiken veel sociale interactie. Het vergroot de zelfstandigheid en laat ze ontdekken wat hun eigen interesses zijn. Kinderen leren door te doen en ervaren, dit brengt een grote betrokkenheid met zich mee. Als kinderen in hoeken werken, kan dat ruimte creëren voor de leerkracht om deze kleinere groepen gericht te kunnen begeleiden. Dus waarom daarmee stoppen in groep 3? In deze jaargroep kun je net zo goed spelend leren en ik vertel je graag hoe ik dat aanpak.

Allereerst moet ik iets vertellen over de hoeken in de klas die ik gebruik. Er zijn namelijk twee soorten hoeken. Als de kinderen klaar zijn met werken, bijvoorbeeld aan het einde van de leesles, kiezen ze bij mij in de klas een klaaropdracht. Dit zijn iedere week vier of vijf verschillende opdrachten die kinderen zelfstandig kunnen doen. Deze kunnen ze aan hun eigen tafel uitvoeren, of in hoeken in de klas en op de gang. Denk aan een stempelhoek, een iPad-hoek en een spelletjeshoek. Deze door mij ingerichte hoeken bevatten opdrachten die ik van tevoren klaar leg. De opdrachten sluiten aan bij het thema waar we op dat moment mee bezig zijn. Ik merk dat deze manier de kinderen helpt om gemotiveerd te blijven en ze zelfstandig laat werken. Dit geeft mij de tijd en ruimte om verlengde instructie te geven aan kinderen die dat nodig hebben.

De andere hoek in mijn klas is de themahoek. Deze hoek heeft veel weg van de hoeken in kleutergroepen waar kinderen inspraak in hebben. Ik vertel je graag hoe deze hoek bij ons tot stand komt en waarom ik graag met een themahoek in groep 3 werk.

Want ook in groep 3 kennen wij thematisch onderwijs. We bieden in een jaar zes thema`s aan en met elk thema werken we ongeveer zes weken. Deze thema’s sluiten aan bij een thema van de leesmethode en zorgt merkbaar voor grote betrokkenheid bij de kinderen. Daarnaast kiezen we altijd thema’s waarbij spel mogelijk is. Wij, als leerkrachten, bekijken hoe je spel vormgeeft rond een thema. Zo kun je meerdere activiteiten bedenken die kinderen kunnen uitvoeren in een themahoek rondom de supermarkt. Als jij dit kunt bedenken, is de kans groot dat de kinderen dit zelf ook kunnen. Kies je voor een meer abstract thema, zoals bijvoorbeeld de Noordpool, moet je goed bedenken wat de kinderen zouden kunnen spelen. Deze thema’s vinden wij dan ook minder geschikt.

Mijn groep 3 collega’s en ik starten het thema met een brainstorm. Wij hebben op school meerdere groepen 3 en doen dit samen. Tijdens deze brainstorm zijn er verschillende dingen waar we op letten.

  • We kijken naar de doelen van de leesmethode, welke letters (of woorden) komen er aan bod? Kunnen we een link leggen naar het thema?
  • We kijken ook zeker naar de doelen van de rekenmethode. Zo is bijvoorbeeld het rekenen met geld vaak ook goed te oefenen in de themahoek.
  • Daarnaast koppelen wij ook onze woordenschatlessen zoveel mogelijk aan dit thema, vaak in samenwerking met de wereldoriëntatie lessen.

In de praktijk betekent dit dat wij de achtergrondinformatie geven die de kinderen nodig hebben om hun spel te verdiepen. Werken wij bijvoorbeeld over het thema ‘het vliegveld’, dan geven wij de theoretische input hiervoor. Hoe heten de verschillende beroepen die betrokken zijn bij een vliegveld en wat houden deze beroepen in? Hier komt heel wat woordenschat bij kijken en het geeft de kinderen input voor hun spel. Voor deze lessen kun je ook heel goed de plusprojecten inzetten van Kleuteruniversiteit. Deze projecten bevatten vaak leuke en zinvolle activiteiten en werken rondom een informatief prentenboek wat je kunt gebruiken om voor te lezen.

Als wij voor onszelf de doelen op een rijtje hebben, leggen we deze aan de kant. Ja, je leest het goed! Wij doen hier de eerste dagen helemaal niets mee. We introduceren eerst het nieuwe thema in de klas. Dit kan op verschillende manieren, maar een vast onderdeel van de introductie is altijd een brainstorm mét de kinderen. Hierbij komen de volgende vragen altijd terug:

– Wat weten ze al van een thema?
– Wat zouden ze willen leren?
– Hoe gaan we dit vormgeven in de klas?

De kinderen zijn gewend aan deze manier van werken, dit helpt enorm. We bundelen alle ideeën en suggesties en maken samen met de kinderen maken een plan. De eerste week kan er nog niet gespeeld worden, er is immers nog geen hoek. We besteden onze tijd aan het creëren van de hoek. ‘s Middags werken wij in circuitvorm en een van de onderdelen is dan de themahoek. Kleine groepen kinderen gaan aan de slag om te ‘knutselen’ voor de hoek. Stiekem komt hier veel meer bij kijken.

Denk maar eens aan het thema dat ik net noemde, het vliegveld. Samen met de kinderen besluiten we een vliegtuig in de klas te bouwen, een douanepoort en bagagecontrole. De kinderen stempelen bordjes, schrijven stoelnummers, maken meters (met sprongen van 10) voor in de cockpit, schrijven een lijst met verboden goederen, etc. Ze zijn druk bezig met schrijven, lezen, spelling en rekenen.

Als de hoek voldoende is ‘gebouwd’, is het moment van spelen aangebroken. Wij maken gebruik van rollenkaarten en laten kinderen eerst overleggen voordat ze gaan spelen. Ze bedenken samen een plan; wie krijgt welke rol? Daarnaast investeren wij als leerkrachten in het spel. Dit betekent dat we zorgen dat we meespelen om zo het spel te verdiepen. Aan het eind van iedere middag evalueren we; moeten er nog dingen gemaakt worden? Missen we nog materialen? Deze worden de volgende dag in het circuit gemaakt.

Als het spel begonnen is, kun je als leerkracht je eigen doelen erbij betrekken. Zo moeten er voor het vliegtuig tickets worden gekocht. De kinderen hebben de tickets zelf ontworpen en gemaakt. De prijslijst maak ik zelf omdat deze dan overeenkomt met de doelen uit de rekenmethode. De kinderen mogen het rekengeld gebruiken om echt te kunnen betalen. Daarnaast leg ik ook alleen de munten en biljetten neer die we tot dan toe hebben behandeld, de kinderen worden zo uitgedaagd om gepast te betalen en deze doelen te herhalen. Op deze manier hebben de kinderen eigenaarschap, ze hebben de tickets zelf gemaakt en zijn er voorzichtig mee, en zijn mijn doelen verwerkt. Er worden geen tickets van 1000 euro verkocht of alleen met briefjes van 100 gewapperd. Er wordt echt gerekend.

In het kort zijn de belangrijkste tips die ik voor je heb:
– Geef kinderen eigenaarschap, als ze het zelf gemaakt hebben zijn ze er veel voorzichtiger mee en is de betrokkenheid hoger.
– Bedenk goed welke doelen je kunt koppelen aan de hoek, maar zorg eerst dat het spel goed loopt. Gebruik de doelen om het spel te verdiepen.
– Zorg ervoor dat je het thema echt kunt ‘spelen’. Bedenk samen met de kinderen wat je kunt doen en zorg zelf voor verdieping.
– Betrek jezelf bij het spel, al is het maar voor drie minuten. Speel mee en kijk wat er gebeurt. Moet er meer uitdaging komen? Zijn er dingen nog niet duidelijk?
– Geniet! Je zult kinderen van een hele andere kant zien, sommige kinderen gaan helemaal op in het spel, terwijl andere kinderen blijven ontwerpen en creëren voor de hoek.

Ik hoop dat ik jullie heb geïnspireerd om ook in groep 3 aan de slag te gaan met themahoeken. Mocht je nog vragen hebben kun je me altijd mailen via ambassadeur@kleuteruniversiteit.nl. Je kunt mij volgen op instagram als Juf Maaike. Ik ben benieuwd met welk thema je eerst aan de slag gaat!