Zo organiseer je een spelles bij kleuters + gratis spellesopzet

Kleuters spelen overal; in de hoeken, op de grond, aan tafels, tijdens kringen, buiten en ga zo maar door. Van ons als kleuterleerkrachten wordt verwacht dat we de kleuters ook in de gymzaal laten spelen. Niet alleen spelen op toestellen of vrij spelen, maar we moeten hen ook bewegingsspellen aanbieden. Van veel leerkrachten horen we: ‘we doen maar wat tijdens de spelles’. Ambassadeurs Linda en Janneke gingen op onderzoek uit en vertellen in deze blog hoe je de spelles goed kunt organiseren.

‘Vandaag staat er weer een spelles op het programma. Wat moet ik gaan doen? Ik doe maar weer Annemaria koekoek, kat en muis of tikkertje. De kinderen kennen dit en ik hoef hiervoor weinig voor te bereiden.´ Herken je deze gedachte? Juist omdat de kinderen de spellen ondertussen wel kennen, vinden ze geen uitdaging meer in deze spellen. Hierdoor wordt de speeldrang niet meer aangesproken. Naast dat er vaak voor hetzelfde spel wordt gekozen, wordt er soms gedacht: ‘Ik sla de spelles over en we gaan buiten spelen, want dan zijn de kinderen ook in beweging.’

Belang spelles

Tijdens spellessen worden kinderen motorisch vaardiger, leren ze beweegproblemen op te lossen en leren ze om te gaan met emoties. Ze beleven op hun eigen manier een spel. Vinden ze het leuk, spannend of misschien wel stom? Ook leren ze samen met anderen een activiteit spelen: hoe wordt een spel opgestart, hoe hou je het spel op gang en wanneer sluit je een spel af? Kinderen leren samenwerken en samenspelen en ze oefenen met afspraken maken en afspraken nakomen.

Aanspreken van de speeldrang

In deze blog gebruiken we de term ‘speeldrang’. Hiermee bedoelen we de essentie van het spel: datgene wat kinderen aantrekt om het spel te spelen. De uitdaging. De speeldrang is de belangrijkste ontwikkelkans van het spel. Als een kind geboeid is door een spel, wil het alles inzetten om het spel zo goed mogelijk te spelen. Maar hoe organiseer je nu een spelles waarin de speeldrang aangesproken wordt? Naast het aanspreken van de speeldrang moet het spel ook geschikt zijn om het kind te kunnen laten ontwikkelen. Daarom is het belangrijk om een spelles goed voor te bereiden. Net zoals andere lessen, valt of staat een goede spelles met een goede voorbereiding.

Tijdens bewegend spelen wordt er onderscheid gemaakt tussen bewegingsspel en bewegingsspelen met regels. Via beide vormen kan de ontwikkeling van de kleuter gestimuleerd worden.
● Bij vrij bewegingsspel zijn geen strikte regels en het aantal spelers staat niet vast. Hierdoor kan het spelidee veranderen tijdens het spelen doordat kinderen bijvoorbeeld nieuwe ervaringen opdoen, nieuwe ideeën krijgen of doordat er nieuwe spelers bij komen. Het biedt ruimte voor eigen fantasie en creativiteit. Tijdens vrij bewegingsspel observeert de begeleider op de achtergrond.
● Een bewegingsspel met regels heeft vaste vormen van bewegingsspel: er is een duidelijk spelkader en de regels staan vast. Hierdoor kan een spel doelgericht aangeboden worden en is het spel goed herhaalbaar. De leerkracht begeleidt het spel.

Tijdens de voorbereiding van een spelles denk je na over:
Keuze van het spel
Kies een spel dat aansluit bij de belevingswereld van het kind. Verbind het spel bijvoorbeeld aan het thema waarmee je op dat moment werkt. Veel spellen kun je ombouwen naar je eigen thema.

De ruimte
Tijdens de voorbereiding kun je jezelf afvragen hoe het spel gespeeld zou kunnen worden. Maak een plan van de ruimte waarbij je rekening houdt hoe de kinderen in de ruimte kunnen bewegen. Bied je één spel aan of misschien wel meerdere spellen waarbij je de klas en de ruimte in groepen verdeeld? Als je meerdere spellen in je spelles wilt spelen, is het handig om meerdere bekende spellen te doen en dan bijvoorbeeld één nieuw spel te introduceren, waar jouw begeleiding bij nodig is. De bekende spellen kunnen de kinderen dan zelfstandig (met eventueel een spelleider) spelen. Zorg er in ieder geval voor dat de ruimte waarin het spel gespeeld wordt overzichtelijk is. De ruimte waarin de spelles plaatsvindt kan een speelzaal zijn, maar ook het schoolplein of een grasveld.

Het materiaal
Bedenk vervolgens welk materiaal je wilt gebruiken. Zorg ervoor dat het materiaal dat je gebruikt bekend is bij de kleuters. Wanneer dit niet zo is bied je eerst het materiaal op een ander moment aan, anders gaan de kinderen tijdens het spel experimenteren met de materialen.

Start van de les
Je wilt een spelles zo snel mogelijk beginnen. Maak vooraf de ruimte klaar zodat de kinderen niet te lang hoeven te wachten waardoor je voorkomt dat er onrust kan ontstaan.

De begeleiding
Bedenk vervolgens waar jij als leerkracht het spel gaat begeleiden, bijvoorbeeld met het uitleggen en naleven van spelregels. Zorg voor duidelijke regels wat betreft materiaalgebruik, de ruimte en afgesproken handelingen. Hierdoor komt de speeldrang het best tot zijn recht. Let er wel op dat er niet teveel afspraken zijn, zodat het voor de kleuters behapbaar is. Bedenk van te voren hoe je in kan grijpen wanneer een spel niet loopt, zodat je daar niet te lang over na hoeft te denken tijdens het spel. Denk bijvoorbeeld na over het aanpassen van de grootte van de ruimte, het materiaal of de regels.

Afwisseling tussen actie en rust
Houd er tijdens de voorbereiding rekening mee dat kleuters een spel niet zo lang kunnen volhouden. Ze geven heel veel energie, waardoor ze vaker een korte rustpauze nodig hebben om zichzelf weer op te laden. Na een korte rustpauze zijn de kinderen weer klaar voor actie. Bedenk een plek waar even een rustpauze genomen kan worden of denk na over rustpauzes tijdens je les. Dit kan bijvoorbeeld een korte wachtbeurt zijn. Zo leren de kinderen op hun beurt wachten en kijken ze naar anderen. Hierdoor kunnen ze door elkaar te imiteren van elkaar leren.

De samenstelling van de groep
Wanneer je over deze randvoorwaarden nagedacht hebt, bekijk dan in welke samenstelling de kinderen het spel gaan spelen, in kleine groepen, de hele klas of in teams. Wij adviseren om het spelen in teams te beperken bij kleuters. Ze zijn namelijk nog zo met zichzelf bezig en niet met wat hun teamgenoten doen. Bij een estafette denken ze alleen maar: ‘Ik heb toch hard gerend? Dus hoe kunnen we nou verloren hebben?’.

Evalueren
Na afloop van de spelles is het raadzaam om je les te evalueren. Na het geven van de spelles kun je jezelf dan de volgende vragen stellen: Liep het? (organisatie), lukte het? (differentiatie), leefde het? (motivatie) en zorgde het voor leren? (ontwikkeling). Kun je deze vragen met ‘ja’ beantwoorden, dan was het een succesvolle les.

Herhalen
Het is belangrijk om een nieuw spel niet maar één keer te spelen. Herhaal het spel zodat de kinderen zich competent gaan voelen. Door herhaling worden ze vaardiger en krijgen ze meer vertrouwen in hun eigen kunnen. Ook kun je bij herhaling nieuwe elementen toevoegen aan het basisspel waardoor je voor extra uitdaging zorgt. Hierdoor blijft de speeldrang actief en leren ze steeds beter bewegen. Maar herhaal het spel niet weken achter elkaar. Het blijft belangrijk om te variëren tussen spellen, zodat de beweegdrang bij kinderen blijft ontwikkelen en je meerdere leerlijnen en bewegingsthema’s aan de orde laat komen. Je kunt een spel na enkele keren klassikaal wel vaker terug laten komen tijdens een spelles waarbij meerdere spellen aan bod komen.

Zo kun je met deze voorbereiding het spel tikkertje op verschillende manieren spelen. Start met het basisspel en laat de kinderen elkaar tikken. De speeldrang bestaat dan uit: lopen en ontwijken voor de spelers en aantikken voor de tikker. Wanneer je dit herhaalt in een volgende spelles, kun je het element bevrijden toevoegen. Hierbij kunnen de kinderen die getikt worden ook bevrijd worden. De lopers moeten onderling samenwerken en dus twee dingen tegelijk doen: de tikker ontwijken en anderen bevrijden. Ga een volgende les nog een stap verder door de tikker te laten aantikken met een bal, dan ontstaat het spel jagerbal.

Inspiratie nodig? Download hier de gratis uitgeschreven succesvolle spelles die wij zelf bedacht en uitgevoerd hebben.

Tip: Wil je meer weten over het geven van een goede spelles? In het boek Speelkriebels voor kleuters van Veerle Florquin en Els Bertrands is veel informatie te vinden. Dit boek bestaat uit een theoretisch en praktisch deel waar veel verschillende spellessen te vinden zijn.

Downloads

De downloads bij dit blogbericht zijn:

Uitgeschreven spelles

 

We hopen dat we je met deze blog hebben kunnen inspireren in het geven van een goede spelles. Heb je verder nog tips, dan horen wij die natuurlijk ook graag. Het belangrijkste bij alles wat je doet: wees zelf enthousiast, dan worden de kinderen dat vanzelf ook! Wil je meepraten over dit onderwerp of heb je nog vragen? Doe dit dan op de Facebook-pagina Vrienden van Kleuterunivesiteit. Vind je het leuk om meer te zien over wat wij doen in de klas? volg ons dan op Instagram @kleuterjuf_janneke en @juflinda.m.